[ Đau dạ dày là bệnh gì ] : Nguyên nhân , triệu chứng , cách chữa

Đau dạ dày là bệnh gì . Đây là thắc mắc nhiều người đưa ra . Bài viết dưới đây 2bacsi sẽ giới thiệu : vị trí , triệu chứng , nguyên nhân , cách chữa , hình ảnh đau dạ dày ... Cùng tìm hiểu nhé !

Đau dạ dày là gì

Dạ dày nằm ở giữa thực quản và tá tràng, là bộ phận tiêu hóa lớn nhất. Nó có vai trò chứa và tiêu hóa thực phẩm. Hình dạng và vị trí của nó biến đổi theo sự thay đổi của thể vị và dung lượng thức ăn. Đau dạ dày có thể xảy ra do sự xâm nhập của vi khuẩn cùng một số yếu tố nội ngoại nhân có thể khiến lớp niêm mạc dày bị tổn thương.

Đây là một loại bệnh biểu hiện sự rối loạn chức năng đường ruột. Đây là chứng bệnh thường gặp nhất ở xảy ra ở vị tràng đạo. Đặc trưng của đau dạ dày là tính dễ kích động của ruột, sự xuất hiện hoặc tính trầm trọng của bệnh có liên quan tới nguyên nhân tinh thần hoặc trạng thái kích ứng.

Khái niệm đau dạ dày không dùng để chỉ sự “biến đổi” ở một vị trí cố định. Ngoài các vị trí như thượng vị, bờ cong nhỏ, bờ cong lớn, môn vị… thuật ngữ này còn được mở rộng cho tất cả các tổn thương ở những cơ quan láng giềng như thực quản, tá tràng…

Vị trí đau dạ dày

Đau dạ dày là đau vùng bụng, tuy nhiên đây cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo các bệnh liên quan đến đại tràng, mật, tụy, thận và đường tiết niệu. Để tránh nhầm lẫn trong việc phát hiện và điều trị, bệnh nhân có thể căn cứ vào các vị trí đau dạ dày.

Vùng bụng được chia làm hai vùng chính, vùng trên rốn được gọi là thượng vị, vùng dưới rốn gọi là vùng hạ vị. BSCKI. Hoàng Thị Lan Hương (Giảng viên Học viện YHCT Tuệ Tĩnh) chia sẻ về các vị trí đau như sau:

• Đau vùng thượng vị: là triệu chứng điển hình nhất của người bị đau dạ dày. Cơn đau sẽ tập trung ở vùng phía trên rốn và dưới xương sườn. Chứng đau vùng thượng vị dạ dày thường xuất hiện sau khi ăn và có thể kéo dài âm ỉ nhiều giờ. Thực tế, đau bụng vùng thượng vị cũng có thể là dấu hiệu của một số bệnh như sỏi túi mật, viêm tụy... Tuy nhiên trong trường hợp người bị đau vùng thượng vị có kèm theo triệu chứng đầy bụng, ợ hơi, nóng rát, chán ăn và giảm cân đột ngột thì chắc chắn, đau dạ dày chính là thủ phạm phía sau.

• Đau bao tử phía trên bên trái và bên phải: Các cơn đau sẽ thường xuất hiện ở vùng thượng vị trước, rồi sau đó lan rộng ra hai bên và ra cả khu vực sau lưng, đặc biệt là đau nhiều ở vùng bụng phía trên bên trái. Đôi lúc, người bệnh chỉ đau một hoặc hai bên cạnh sườn, kèm theo là cảm giác đói, xót ruột và nóng bụng. Khác với trường hợp đau vùng thượng vị, người bệnh lại cảm thấy các triệu chứng thuyên giảm khi ăn no.
• Đau bao tử ở giữa vùng bụng: Phần rốn là nơi tập trung rất nhiều cơ quan nội tạng, đây cũng là một vị trí đau bao tử phổ biến. Để tránh hiểu lầm với một số bệnh viêm tụy, thoát vị rốn, sỏi thận và viêm ruột thừa, người bệnh cũng có thể căn cứ vào các biểu hiện đau ở vùng thượng vị và vùng phía trên bên trái, phải.

Xem thêm : [ Bị đau dạ dày nên làm gì ? ] 9 Cách giảm đau hiệu quả tại nhà

Đau bao tử và đau dạ dày có giống nhau không

Dạ dày và bao tử là một, tùy theo cách gọi mà trong y học thường gọi dạ bao tử là dạ dày, trong khi bao tử là tên gọi phổ thông của cơ quan này. Dạ dày hay bao tử là cơ quan chính thuộc hệ thống tiêu hóa chỉ có ở động vật. Ở người, dạ dày là cơ quan chiếm diện tích lớn nhất ở vùng ổ bụng và chịu trách nhiệm nhận thức ăn từ thực quản và làm nhiệm vụ co thắt để tiêu hóa chúng. Hoạt động của dạ dày được điều khiển thông qua một van cơ bắp, van này được gọi là cơ co thắt thực quản dưới.

Dạ dày nằm tại vị trí phía trên, bên trái của khoang bụng gần vị trí của lá lách. Ở người trưởng thành, vị trí của dạ dày có thể lệch xuống vị trí giữa thực quản và tá tràng. Phần đầu của dạ dày (hay đỉnh dạ dày) nối với cơ hoành, mặt sau của dạ dày đối diện với tuyến tụy. Có thể hình dung dạ dày nằm ở vị trí trung tâm của ổ bụng và giữ chức năng tiêu hóa quan trọng trước khi dinh dưỡng được đưa đến những cơ quan phân giải khác.

Khả năng có thắt của dạ dày rất mạnh mẽ, một phần nhờ đến số lượng axit và enzyme trong dạ dày luôn được sản sinh liên tục để phân hủy thực phẩm.  Dạ dày không thể nghiền nát được những loại thực phẩm có liên kết cứng, như xương, sụn, thịt động vật, mà chính nhờ hỗn hợp axit dạ dày hỗ trợ mới có thể tiêu hóa được chúng. Ở những người mắc bệnh về dạ dày, chức năng tiêu hóa kém thường là do dạ dày không có đủ axit dịch vị, hoặc do viêm loét mà chức năng co bóp bị giảm sút.

Nhiều người nhầm lẫn dạ dày và bao tử là hai cơ quan khác nhau. Tuy nhiên thực chất đây chỉ là tên gọi chung của cơ quan tiêu hóa lớn nhất ở hệ tiêu hóa dưới, bao gồm dạ dày, tá tràng, ruột non, ruột già đến hậu môn. Có thể so sánh vị trí của dạ dày như cơ quan “đầu não” của hệ tiêu hóa dưới. Vì thế khi dạ dày không thực hiện tốt chức năng của mình thì những cơ quan khác cũng sẽ không hoạt động hiệu quả.

Nguyên nhân đau dạ dày

Nghiên cứu cho rằng, nhân tố tinh thần và nhân tố ẩm thực là 2 thủ phạm lớn nhất gây đau dạ dày. Cùng với đó, một số yếu tố khác cũng góp phần gây ra chứng bệnh này:

• Nhân tố tinh thần: Sự vận động của nhu động ruột chịu sự ảnh hưởng của yếu tố tinh thần. Tâm lý kích động, hay stress có thể dẫn đến rối loạn điều tiết thần kinh của trực tràng và não, gây cản trở chức năng đường ruột, dạ dày. Thống kê cho thấy, có đến 54% người bị đau dạ dày thường bị áp lực và căng thẳng kéo dài.
• Nhân tố dinh dưỡng: Một chế độ ăn uống không khoa học bao gồm các thói quen ăn không đúng giờ, ăn quá nhanh, vận động ngay sau khi ăn… có thể khiến dạ dày sản sinh quá nhiều acid dịch vị, tăng gánh nặng và làm tổn thương niêm mạc bao tử. Bên cạnh đó, nguyên nhân gây đau dạ dày có thể do việc tiêu thụ thực phẩm không đảm bảo vệ sinh cũng tạo cơ hội cho các chất độc hại cùng vi khuẩn tấn công và phá hủy dạ dày.
• Sử dụng đồ uống có cồn, ga quá nhiều: Dễ thấy tỷ lệ nam giới bị có phần áp đảo nữ giới. Điều này hoàn toàn có thể lý giải được khi mà thói quen sinh hoạt ăn uống của nam giới thường “bừa bãi” hơn phái nữ. Đặc biệt, việc uống quá nhiều bia rượu, nước ngọt có ga cũng góp phần đưa căn bệnh đau dạ dày đến gần các quý ông hơn.
• Nguyên nhân bệnh đau dạ dày do dạm dụng thuốc Tây: Khi sử dụng thuốc Tây, đặc biệt là thuốc kháng sinh, kháng viêm nặng, các bác sĩ vẫn khuyến cáo về tác dụng phụ của chúng. Theo nghiên cứu, việc lạm dụng thuốc tây quá mức có thể ức chế sự tổng hợp prostaglandin – một chất có tác dụng bảo vệ niêm mạc dạ dày. Có thể kể tên một số loại thuốc ảnh hưởng đến dạ dày như thuốc tả, dầu cam, acid nitric, aspirin, indomethacin…

Triệu chứng của bệnh đau dạ dày

Căn bệnh này có những triệu chứng điển hình và dễ dàng nhận biết. Nếu thấy xuất hiện 2-3 dấu hiệu dưới đây, khả năng bạn bị đau dạ dày là rất cao:

• Đau bụng là chủ yếu: Thường thấy là đau bụng giữa và dưới, đi kèm với triệu chứng này là đại tiện thất thường, bụng trướng. Đau bụng do đau dạ dày thường xuất hiện sau bữa ăn, ít xảy ra khi ngủ, trừ khi ngủ với cái bụng trống rỗng. Đặc điểm đau ở mỗi người cụ thể là cố định, không biến đổi.
• Đầy hơi khó tiêu: Hệ tiêu hóa bị ảnh hưởng khiến thức ăn ứ đọng lại, sinh hơi và gây chướng bụng, cảm giác ậm ạch rất khó chịu và đau dạ dày. Nếu bạn bị đầy bụng trên sau khi ăn no thì hãy nên vui mừng vì điều đó chứng tỏ bệnh mới đang ở giai đoạn đầu.
• Ợ hơi, ợ chua: Đi kèm với chứng đầy bụng là hiện tượng ợ hơi ợ chua do thức ăn lên men trong dạ dày. Bên cạnh đó, người bệnh đau dạ dày cũng có thể phải đối mặt với tình trạng đắng miệng, ợ đắng và đau vùng xương ức do thức ăn bị trào ngược lên nửa chừng.
• Buồn nôn, nôn: Là triệu chứng cho thấy đau dạ dày đã bước vào giai đoạn nghiêm trọng. Lúc này, vết loét tại niêm mạc dạ dày đã tăng kích thước và tác động tiêu cực đến sức khỏe của người bệnh. Việc nôn nhiều sẽ gây ra tình trạng mất nước và điện giải, thậm chí khiến cơ thể suy nhược, sụt cân…
• Chán ăn: Cảm giác ợ chua, ợ nóng và đầy bụng xảy ra khiến người bệnh đau dạ dày không còn thấy ngon miệng khi ăn uống. Bên cạnh đó, việc phải kiêng khem các món ăn ưa thích như đồ chiên rán, cay nóng, đồ ngọt… cũng khiến họ “thờ ơ” với việc ăn uống.
• Triệu chứng đau dạ dày – Đi ngoài: Lượng phân ít, có dạng hồ dạng lỏng, chứa ít nhiều dịch dính, đi ngoài thường mang tính đứt quãng. Nguyên nhân là do ăn uống không hợp lý gây nên, đôi khi xuất hiện cả triệu chứng tiêu chảy và bí tiện.
• Đau dạ dày gây bí tiện: Phân cứng, có thể dính dịch. Khi đại tiện người bệnh phải dùng nhiều sức, đi xong vẫn có cảm giác chưa hết. Bí tiện sẽ mang tính ngắt quãng hoặc liên tục.

Triệu chứng đau dạ dày cấp

Tình trạng đau cấp tính thường xuất hiện đột ngột và dữ dội, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh. Nếu không xử trí kịp thời, đau dạ dày cấp sẽ gây ra những hệ lụy nguy hiểm. Khi thấy những dấu hiệu dưới đây, hãy đưa bệnh nhân đi cấp cứu ngay lập tức:

• Đau thượng vị: Đau xảy ra đột ngột, cảm giác đau quặn bụng khi ăn no, ăn sau vài tiếng hoặc gần sáng.
• Nôn: Triệu chứng bệnh đau dạ dày cấp điển hình là người bệnh cảm giác buồn nôn xuất hiện ngay sau khi ăn, người bệnh có thể nôn thốc tháo, nôn hết tất thức ăn vừa tiêu thụ. Sau khoảng 1-2 tiếng, bệnh nhân lại nôn tiếp, nôn liên tục ra nước gây mất nước, suy nhược cơ thể.
• Đi ngoài: Triệu chứng đau dạ dày này không phải triệu chứng điển hình, tuy nhiên người bệnh cũng nên lưu ý. Lúc này, người bệnh đi đại tiện nhiều, phân lỏng màu đen và mùi khó chịu.

Trong trường hợp được can thiệp kịp thời, các triệu chứng trên sẽ thuyên giảm nhanh chóng. Tuy nhiên nếu để hệ tiêu hóa và niêm mạc dạ dày tổn thương quá lâu, người bệnh sẽ phải đối mặt với nhiều biến chứng nguy hiểm.

Xem thêm : [ Bật mí ] : 12 cách chữa đau dạ dày nhanh nhất tại nhà !

Cách chữa bệnh đau dạ dày

Điều trị đau dạ dày bằng thuốc Tây

Mặc dù thuốc Tây là một trong những nguyên nhân gây bệnh dạ dày, nhưng nếu sử dụng hợp lý, nhóm thuốc này cũng giúp giải quyết các triệu chứng cấp tính hiệu quả:

1. Thuốc trung hòa acid: Sodium Bicarbonate, Tactics, Router… được người đau dạ dày dùng sau khi ăn 1-2h để thấm hút dịch mật, trung hòa acid dạ dày và vệ niêm mạc dạ dày.
2. Thuốc giảm đau, chống co thắt: Phổ biến nhất là Drotaverin, nhóm Antacid và Alverin. Thuốc có tác dụng chống co thắt, làm giãn cơ trơn của dạ dày, từ đó giảm đau hiệu quả.
3. Thuốc kháng histamin H2: Bao gồm một số loại như Famotidin, Ranitidin, Cimetidin… Nhóm thuốc điều trị đau dạ dày này có tác dụng kháng lại quá trình sản sinh dịch vị quá mức, nhất là khi chúng ta ăn hoặc uống các loại thực phẩm kích thích như cà phê, đồ cay nóng, chiên xào…
4. Thuốc kháng sinh: Được chỉ định trong trường hợp đau dạ dày do sự xâm nhập của vi khuẩn Hp. Hai nhóm kháng sinh được sử dụng nhiều nhất là Penicillin và Macrolid.

Áp dụng một số bài thuốc Đông y

Tùy vào biểu hiện lâm sàng mà các bác sĩ YHCT sẽ kê cho bạn bài thuốc phù hợp. Dưới đây là một số bài thuốc nam mà bạn có thể tham khảo:

1. Táo bón, bụng trướng, rêu lưỡi trắng: Người bị đau dạ dày dùng trầm hương, hậu phác mỗi loại 9g; mục hương, quả cau, uất kim, phục linh mỗi loại 12g; đại hoàng 6g; chỉ thực 20g. Đem nguyên liệu (trừ trầm hương và mục hương) sắc với 1 lít nước, đun sôi khoảng 15p thì cho 2 loại còn lại vào. Tiếp tục sắc cho tới khi còn 500ml thì chắt cho uống ngày 2 lần.
2. Đau bụng tiêu chảy, ợ hơi, tiêu hóa kém: Người bệnh đau dạ dày dùng 15g đẳng sâm, 10g phật thủ, 9g trần bì và 9g sa nhân. Đem tất cả vị thuốc trên nấu nước uống, mỗi ngày dùng 1 thang.
3. Đại tiện nhiều lần, phân lỏng hoặc sống, ấn bụng thấy đau, sắc mặt khô vàng: Trường hợp đau dạ dày này nấu cháo gạo nếp với gừng khô để kiện tỳ dưỡng vi, hóa thấp. Trước tiên đem gừng khô nghiền thành bột, sau đó nấu với chút gạo nếp thành cháo. Mỗi ngày sử dụng 1 thang, 1 tuần là đỡ bệnh.
4. Vừa tiêu chảy vừa táo bón, hay buồn nôn, đắng miệng, chán ăn: Nguyên tắc chủ trị đau dạ dày chính là ích khí ôn trung, cân bằng hàn nhiệt. Chuẩn bị 2 quả lựu chua, bóc lấy hạt rồi giã nát, chắt nước cốt. Pha thêm chút mật ong rồi hòa với nước sôi để uống. Người bệnh sử dụng bài thuốc này ít nhất 1 tháng sẽ có tác dụng như ý.

Chẩn đoán và phòng tránh đau dạ dày

Chẩn đoán đau dạ dày

1. Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ dựa vào các triệu chứng lâm sàng và bệnh sử của bệnh nhân để chẩn đoán sơ bộ. Thực tế thì chẩn đoán đau dạ dày này tương đối quan trọng, tính chính xác của nó phụ thuốc rất lớn vào kinh nghiệm và trình độ của bác sĩ. Từ kết luận thu được, bác sĩ sẽ đưa ra phương hướng thực hiện các xét nghiệm cận lâm sàng khác.
2. Nội soi dạ dày: Để kiểm tra xem niêm mạc dày có xuất hiện các vết loét không, bác sĩ sẽ sử dụng phương pháp nội soi dạ dày. So với siêu âm và điểm tra CT, nội soi dạ dày cho hiệu quả chính xác, đánh giá rõ ràng mức độ đau dạ dày của người bệnh.
3. Xét nghiệm nước tiểu: Lợi dụng khuẩn thể HP có nhiều dịch, có thể chuyển hóa ure dạ dày thành amoniac và CO2, việc kiểm tra nước tiểu có thể xác định nhanh chóng liệu người bệnh có nhiễm loại vi khuẩn nguy hiểm này không. Tuy nhiên phương pháp này cũng có những sai số nhất định.
4. Một số phương pháp chẩn đoán đau dạ dày khác: Xét nghiệm phân, kiểm tra huyết thanh, kiểm tra tổ chức bệnh lý… cũng sẽ được chỉ định trong trường hợp cần thiết.

Phòng tránh đau dạ dày

1. Xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý: Tiêu thụ nhiều rau xanh, trái cây nước, uống nhiều nước lọc, nói không với rượu bia và chất kích thích. Bên cạnh đó, bạn cũng không nên ăn quá no hoặc để bụng quá đói, hãy chia nhỏ khẩu phần ăn để giảm tải áp lực cho dạ dày.
2. Loại bỏ thói quen xấu: Để phòng tránh bệnh đau dạ dày, hãy nhai kỹ thức ăn trước khi nuốt, hạn chế vừa ăn vừa xem phim, lướt điện thoại… Tuyệt đối không nằm ngủ, chạy nhảy ngay sau khi ăn no.
3. Không lạm dụng thuốc Tây: Hãy dùng thuốc theo chỉ định của bạn sĩ, không dùng quá liều hoặc lạm dụng thuốc giảm đau liên tục.
4. Giữ đầu óc luôn thoải mái: Để phòng tránh bị đau dạ dày, mọi người cần sắp xếp công việc cho phù hợp để tránh stress quá mức. Nếu cảm thấy quá mệt mỏi, hãy dành thời gian để nghỉ ngơi, đi bộ, hít thở không khí trong lành hoặc ngồi thiền, tập yoga để giải tỏa căng thẳng.

Nguyên tắc ăn uống cho người bị đau dạ dày

1/ Chọn thực phẩm mềm, dễ hấp thu

Khi bị đau dạ dày, hoạt động của hệ tiêu hóa hạn chế hơn hẳn so với bình thường. Vì vậy, nên lựa chọn những thực phẩm mềm, dễ hấp thu, điều này sẽ giúp dạ dày hoạt động nhẹ nhàng, tránh tạo thêm áp lực cho dạ dày. Nhờ đó giảm thiểu những cơn đau.

2/ Tránh những thực phẩm có vị chua, cay, dễ gây đầy bụng và tổn thương niêm mạc dạ dày

Khi xây dựng nguyên tắc ăn uống cho người bị đau dạ dày cũng như chế độ dinh dưỡng có bữa phụ cho người bị đau dạ dày, chỉ cần lưu ý những loại thực phẩm cay nóng, chứa nhiều chất kích thích hoặc các chất acid mạnh là sẽ giúp người bệnh an tâm sử dụng mà không hề bị ảnh hưởng đến sức khỏe.

Nguyên nhân gây đau dạ dày hàng đầu là do viêm loét dạ dày tá tràng. Những thực phẩm chua, chứa nhiều axit sẽ làm các vết loét càng nghiêm trọng hơn, đồng thời phá hủy các yếu tố có vai trò bảo vệ dạ dày. Do đó, bệnh nhân bị đau dạ dày nên hạn chế tối đa việc sử dụng những thực phẩm này.

Nhóm thực phẩm gây tăng acid dạ dày: Trái cây chua như cam quýt, chanh, bưởi… và gia vị chua như măng ngâm, dấm, mẻ…

Nhóm thực phẩm gây tổn thương lớp niêm mạc dạ dày: Rượu, bia, cà phê, trà đặc; các loại rau đậu già, rễ cây…, các gia vị cay nóng như tiêu, ớt, gừng…; các món ăn chiên xào nóng, nhiều dầu mỡ, món nướng tẩm nhiều gia vị, đồ ăn chế biến sẵn có chất bảo quản,…

Thực phẩm gây chướng bụng, đầy hơi: Giá đỗ, dưa muối, cà muối, hành, hẹ… và các loại nước ngọt có ga…

Bài viết trên đây 2bacsi đã giới thiệu tổng quan kiến thức về bệnh đau dạ dày . Hi vọng bài viết hữu ích với bạn !